رضا فکر آزاد، رئیس انجمن علمی پزشکی لیزری ایران

سپید :در حال حاضر عمده اعضای انجمن پزشکی لیزری ایران از چه گروه پزشکی هستند؟

 در ابتدا اجازه دهید یک اشتباه رایج را اصلاح کنم. پزشکی لیزری با لیزر پزشکی متفاوت است. لیزر پزشکی، بیشتر روی ساختار لیزر تمرکز دارد و درباره کاربرد لیزر در پزشکی متمرکز است. یعنی در واقع تاکید روی ساخت لیزرهایی است که در پزشکی کاربرد داشته باشد، اما کار درمانی انجام نمی دهند و کارشناس آنها معمولا در حوزه فیزیک تخصص دارند و افراد فنی هستند. کار آنها تولید لیزرهای پزشکی است و دانش پزشکی ندارند، اما پزشکی لیزری به شکلی است که پزشک برای فرآیندهای تشخیصی و درمانی از لیزر استفاده می کند. در پزشکی لیزری، بسیاری از گروه های پزشکی شامل پزشکان، رشته های تخصصی پزشکی، فیزیوتراپ ها و حتی پرستاران نیز از لیزر برای تشخیص و درمان بیمار استفاده می کنند. حدود ۱۸ سال است که انجمن علمی پزشکی لیزری ایران، تاسیس شده است. پنج بار هیات مدیره این انجمن عوض شده است و چند ماه دیگر نیز انتخابات جدید برای تعیین هیات مدیره برگزار می شود. از آنجا که ما یک انجمن علمی هستیم، بیشتر فعالیت های ما در حوزه علمی مثل آموزش و انتقال دانش است. برگزاری کنگره های علمی و سمینارهای داخلی و بین المللی، بخشی دیگر از فعالیت های متداول این انجمن است. البته سال گذشته به دلیل مشکلات مالی نتوانستیم این کنگره ها را برگزار کنیم، زیرا با توجه به تحریم و سخت شدن فرآیند جذب اسپانسر نتوانستیم کنگره برگزار کنیم. در عین حال در حوزه ارائه آموزش های مدون نیز فعال هستیم. با توجه به اساسنامه انجمن، همه رشته های مرتبط با پزشکی که درجه علمی بالاتر از دکتری دارند، اعم از دکتری پزشکی یا PhD در رشته های فیزیوتراپی و رشته های فیزیکی مرتبط با پزشکی لیزری می توانند به شرط گذراندن دوره های مقدماتی لیزر در پزشکی، عضو انجمن ما باشند. با این وجود، بیشتر اعضای ما پزشکان و متخصصان رشته های مختلف هستند.

سپید: فکر می کنید پزشکی ایران تا چه حد توانسته است از فناوری لیزر در پزشکی بهره ببرد و متخصصان حرفه ای در این حوزه نوین درمانی تربیت کند؟

ببینید یکی از عمده مشکلات آموزشی در بحث پزشکی لیزری این است که مباحث این علم در دانشگاه های علوم پزشکی به دانشجویان آموزش داده نمی شود، طوری که فقط حدود پنج تا شش صفحه آموزش لیزر در پزشکی به دانشجویان سال دوم پزشکی تدریس می شود. با وجود تلاش چندین ساله نتوانسته ایم سر فصل های این علم را پزشکی وارد بازار ایران شده است و بعد به دنبال دانش استفاده از این دستگاه ها رفته ایم که مسیر خطایی است در دروس دانشگاهی بگنجانیم. البته خوشبختانه در دانشکده های دندانپزشکی مباحث مرتبط با پزشکی لیزری را موفق شدیم در منابع درسی قرار دهیم، اما در دانشکده های پزشکی هنوز این اتفاق نیفتاده است. واقعیت این است که ما باید علم را ابتدا از دانشگاه یاد بگیریم و بعد وارد جامعه شود، اما در حوزه پزشکی لیزری، این اتفاق کاملا برعکس رخ داده است. یعنی ابتدا لیزرهای کاربردی در پزشکی وارد بازار ایران شده است و بعد به دنبال دانش استفاده از این دستگاه ها رفته ایم که مسیر خطایی است. مثل اینکه یک خودروی گرانقیمت را خریداری کنیم، اما توان رانندگی و گواهینامه نداشته باشیم. تقریبا حدود ۲۵ سال قبل دستگاه های لیزر مورد استفاده در پزشکی وارد بازار ایران شد، اما آموزش استفاده از آن را نادیده گرفتند. قاعدتا باید این ارائه آموزش از سوی دانشگاه ها انجام می شد، اما چنین اتفاقی نیفتاد، در عرض یک سری از شرکت های وارد کننده تجهیزات لیزری، دوره های آموزشی چند روزه را برای استفاده کنندگان از این دستگاه ها برگزار می کردند. درواقع این دوره های چند روژه، شبیه یک دوره اپراتوری برای این دستگاه ها بود، بدون آنکه از منظر پزشکی به این مبحث نگاه شود. در کشورهای دیگر، آموزش های کاربردی لیزر در حوزه پزشکی در حوزه اختیارات انجمن ها و دانشگاه ها است. در کشور ما هم نیاز است که یک نهاد بی طرف مثل دانشگاههای علوم پزشکی و انجمن های علمی بحث آموزش پزشکی لیزری در ایران را به طور جدی پیگیری کند. البته در سایر کشورها نیز آموزش دانشگاهی در حوزه پزشکی لیزری ارائه نمی شود، اما سوال اینجاست که چرا باید همیشه دنباله رو کشورهای دیگر باشیم و الان ۹۰ درصد دستگاه های لیزر پزشکی در ایران به شکل وارداتی است. برخی نمونه های ساخت داخل هم وجود دارد که به نوعی، بازسازی شده نمونه های خارجی هستند. البته هنوز استفاده از این دستگاه های داخلی چندان رایج نشده است منتظر تصمیمات آنها بمانیم؟ ما می توانیم در این حوزه درمانی پرکاربرد، پیشرو باشیم و به دنبال ارائه بهترین شیوه آموزشی در زمینه پزشکی لیزری باشیم. از آنجا که فعالیت های انجمن ما در اغلب رشته های پزشکی می تواند کاربرد داشته باشد، در تعامل گسترده با بسیاری از انجمن های علمی مثل طب فیزیکی، فیزیوتراپی، دندانپزشکی، ارتوپدی، گوش و حلق و بینی، انجمن زنان و زایمان، انجمن های داخلی و انجمن های جراحی هستیم و بیش از ۱۰ سال است که دوره های آموزشی پزشکی لیزری را برگزار می کنیم. این علم متعلق به همه است و هیچ کسی صاحب امتیاز آن نیست. هدف همه ما بهبود وضعیت درمان بیمار است و هر روشی که به بهبود بیمار کمک کند، باید مورد استقبال قرار بگیرد. علمی ترین شکل برخورد با پزشکی لیزری این است که نه از آن استفاده نابجا شود و به اینکه با کاربردهای آن مقابله کنند. برای حل این مشکل، یک دوره آموزشی ۳۴ ساعته را طراحی کردیم که امیدواریم با همکاری وزارت بهداشت بتوانیم واحد درسی در حوزه پزشکی لیزری در دانشگاه هارا در قالب کوریکولوم آموزشی اجرا کنیم.

این کار باعث می شود که بجای دادن ماهی به جامعه پزشکی، ماهیگیری به آنها یاد بدهیم تا جامعه پزشکی به فراخور نیاز خودش، قلاب خود را انتخاب و یا حتی با کمک فیزیکدانان بومی طراحی کند. الان متاسفانه شرایط به شکلی است که برخی از کاربران این دستگاه های لیزر در بهترین حالت فقط نحوه استفاده از همان دستگاه را می دانند و دانش جامعی در خصوص پزشکی لیزری ندارند.