تابش یونیزه کننده

تابش یونیزه کننده (تشعشع یونیزه کننده) شامل ذرات زیر اتمی یا امواج الکترومغناطیسی است که دارای انرژی کافی برای یونیزه کردن اتم ها یا مولکول ها با جدا کردن الکترون ها از آنها می باشد. ذرات به طور کلی با سرعتی بیشتر از 1٪ سرعت نور حرکت می کنند و امواج الکترومغناطیسی در قسمت پرانرژی طیف الکترومغناطیسی قرار دارند.

اشعه گاما ، اشعه ایکس و قسمت فرابنفش بالاتر طیف الکترومغناطیسی ، تشعشع یونیزه کننده هستند ، در حالی که اشعه ماوراء بنفش کم انرژی ، نور مرئی ، تقریباً همه انواع نور لیزر ، مادون قرمز ، امواج مایکروویو و امواج رادیویی ، تشعشعات غیر یونیزه هستند. مرز بین تشعشعات یونیزه کننده و غیر یونیزه کننده در منطقه ماوراء بنفش به وضوح مشخص نشده است ، زیرا مولکول ها و اتم های مختلف در انرژی های مختلف یونیزه می شوند ، اما بین 10 ولت ولتاژ الکترون (eV) و 33 eV است.

ذرات زیر اتمی معمولاً یونیزه کننده شامل ذرات آلفا ، ذرات بتا و نوترون ها هستند. اینها معمولاً به دلیل پوسیدگی رادیواکتیو ایجاد می شوند و تقریباً همه آنها به اندازه کافی پر انرژی هستند تا یونیزه شوند. ذرات ثانویه کیهانی تولید شده پس از تابش پرتوهای کیهانی با جو زمین ، شامل میون ، مزون و پوزیترون می شوند. پرتوهای کیهانی همچنین ممکن است رادیوایزوتوپ هایی روی زمین (به عنوان مثال کربن 14) تولید کنند که به نوبه خود پوسیده و تابش یونیزه کننده از خود ساطع می کنند. اشعه های کیهانی و پوسیدگی ایزوتوپهای رادیواکتیو منابع اصلی تابش یونیزه کننده طبیعی روی زمین هستند که به تشعشعات زمینه ای کمک می کنند. تابش یونیزه نیز به طور مصنوعی توسط لوله های اشعه ایکس ، شتاب دهنده ذرات و شکافت هسته ای ایجاد می شود.

تشعشع یونیزه کننده توسط حواس انسان قابل تشخیص نیست ، بنابراین برای تشخیص و اندازه گیری آن باید از ابزارهایی مانند شمارنده های گایگر استفاده کرد. با این حال ، شدت های بسیار زیاد می تواند نور مرئی تولید کند ، مانند تابش چرنکوف.

تشعشع یونیزه کننده در زمینه های مختلفی مانند پزشکی ، انرژی هسته ای ، تحقیق و تولید صنعتی استفاده می شود ، اما اگر اقدامات مناسب در برابر قرار گرفتن بیش از حد انجام نشود ، خطری برای سلامتی ایجاد می کند. قرار گرفتن در معرض اشعه یونیزان باعث آسیب سلول به بافت زنده می شود. در دوزهای حاد بالا ، منجر به سوختگی اشعه و بیماری پرتویی می شود ، و دوزهای پایین تر در طولانی مدت می تواند باعث سرطان شود. کمیسیون بین المللی حفاظت رادیولوژیکی (ICRP) راهنمایی هایی در مورد حفاظت از اشعه یونیزه کننده و اثرات جذب دوز بر سلامت انسان صادر می کند.